Ako hodate nizbrdo kroz uske sporedne avenije koje se odvajaju od poznate istanbulske ulice Istiklal, naći ćete se u Tophaneu, kvartu duž kultnog gradskog moreuza.
Unutar jedne od njegovih starih arkada nalazi se neobična prodavnica polovnih knjiga, u kojoj se svakog vikenda održavaju aukcije za strane i turske knjige, zajedno sa eklektičnom mešavinom drugih artikala – postera, CD-ova, vinil ploča i još mnogo toga.
Aukcije knjiga su decenijama uobičajena praksa u istanbulskim prodavnicama rabljenih proizvoda, poznatim na turskom kao “sahafi”. Ali stvarne skupštine poput ove postalo je teže pronaći posljednjih godina jer su mnoge ustanove provodile online nadmetanje od izbijanja koronavirusa.
Prema riječima vlasnika ovog sahafa, Buraka Bilgića, okupljanje ljudi je od suštinskog značaja za održavanje tradicionalnih aukcija, ili “mezata”, u životu.
“Ovo je društveni prostor”, kaže Bilgic za Anadolu Agency (AA). “Ljudi ne dolaze ovdje da kupuju,” toliko da se opuste, razgovaraju o knjigama i međusobno se povežu u atmosferi dobrodošlice.
Vekovna tradicija
Sahafi se mogu pratiti do ranih godina Osmanskog carstva, čiji je Istanbul služio kao glavni grad više od 450 godina. Posebno je u 15. veku gradski Grand Bazaar postao centralno središte trgovine, uključujući trgovinu knjigama.
Kratka šetnja udaljena, oblast Bejazit je dugo bila žarište turske književne kulture.
Ove rane knjižare osnovali su naučnici i pisari, nudeći rukom pisane rukopise i vjerske tekstove u vrijeme kada je štampanih knjiga bilo malo.
Do 17. stoljeća, sahafi su postali živahni centri za aukcije na kojima su se razmjenjivale rijetke knjige, historijski dokumenti i efemeri – predmeti poput pamfleta, postera i drugog štampanog materijala koji prvobitno nije bio namijenjen da traje.
Danas je Sahaflar Çarşısı (Sahafs Bazaar), užurbano središte polovnih knjiga i rijetkih nalaza u blizini Beyazıt džamije, ključno mjesto na kojem se čuvaju turska književna historija i kulturno naslijeđe.
Ali Bilgićeva rabljena radnja nalazi se u Tophaneu, umjetničkoj četvrti u procvatu preko puta Zlatnog roga koja je prošla kroz brzu transformaciju u posljednjoj deceniji, spajajući savremeni rast sa svojim tradicionalnim korijenima.
Lojalni kupci, bogata interesovanja
Prije dana aukcije, Bilgiç kaže da pregledavaju knjige koje su doneli prodavci kako bi ušli u uži izbor onoga što ide pod čekićem.
“Knjige se biraju dan unaprijed. Provjeravamo njihovo stanje, da li su čitljive i spremne za prodaju. Na dan aukcije šaljemo poruke da obavijestimo kupce o tome šta je dostupno”, kaže on.
“Dobavljač postavlja početnu cijenu, ali u zavisnosti od stanja knjige, mogu je prilagoditi.”
Prema njegovim riječima, najkonkurentnije nadmetanje obično ide za prva izdanja, potpisane knjige, gravirane publikacije ili stare osmanske tekstove.
Potencijalni kupci koji stignu ranije okupljaju se unutar arkade, gdje razgovaraju uz turski čaj i par cigareta, dok čekaju početak aukcije.
„Bez naših redovnih, ovaj posao ne bi funkcionisao“, kaže vlasnik dok im postavlja stolice.
Vjerni kupci knjižare dolaze iz različitih profesija, ali većina su penzionisani radnici, uključujući bivše vladine službenike, nastavnike, doktore, bankare i advokate.
Ovu grupu čine ljudi koji se poznaju neko vrijeme, od kojih su svaki upoznati sa interesima i stručnošću drugih, što im olakšava predviđanje na čemu će se licitirati. Među njima su pojedinci koji govore više jezika, uključujući stari turski turski, a mnogi mogu prepoznati autora i godinu knjige samo po koricama.
Istorija i memorabilije
Aukcija počinje s knjigama objavljenim 1990-ih i 2000-ih, a cijene se kreću od skromnih 10 TL, što je ekvivalent od oko 30 centi, ovisno o tome koliko je knjiga rijetka i u kakvom je stanju.
Halis Çanakçı, nastavnik sa velikim interesovanjem za geografiju i književnost, dao je ove sedmice ponudu za rijetki udžbenik geografije iz 1960-ih, koji je prvobitno objavilo Tursko nacionalno ministarstvo obrazovanja.
“Razlog zbog kojeg sam odabrao ovu knjigu, posebno, nije samo zbog riječi i geografskih pojmova, već i zato što uključuje slike iz tog vremena”, kaže on, listajući stranice kako bi pokazao fotografiju planine Ağrı na istoku Türkiye.
“S obzirom na resurse koji su tada bili dostupni, to je izuzetno dobro napravljena knjiga.”
Çanakçı je također postao vlasnik Kur'ana iz otomanskog doba, za koji se procjenjuje da je star preko 100 godina. Iako istrošena i istrošena, on namjerava da vrati svetu knjigu u stanje koje “zaista zaslužuje” u svojoj redovnoj knjigoveznici.
Na aukcijama kupce ne mame samo knjige. Gomile su također privučene efemerom – svakodnevnim predmetima poput ulaznica ili postera, koji bi trebali biti privremeni, ali često imaju kulturnu ili istorijsku vrijednost.
Sa šarenim buffom omotanim oko glave i kargo pantalonama koje upotpunjuju njegov opušteni izgled, Cemal Bahadır je redovan na aukcijama knjiga posljednjih 10 godina.
Penzionisani bankar, sada provodi svoje vrijeme sakupljajući muzičke memorabilije, od CD-a do ploča i kaseta, s fokusom na turski folk-pop, tursku klasičnu muziku i hitove iz 1980-ih i ranije.
Bahadır kaže da ove sedmice planira dati ponudu za starinski Sony radio, koji također funkcionira kao sat.
„Imao je onaj Sony kvalitet, zbog čega je privukao moju pažnju“, objašnjava on.
“Mnogi od nas su i kolekcionari i prodavci. Vremenom završimo sa toliko stvari, pa ih počnemo prodavati ili trgovati.”
Nažalost, Cemalova ponuda za Sony radio ne dobija, i ide drugom kupcu za 80 TL.
Još jedan dugogodišnji redovni, Mehmet Güntekin, dirigent je turskog predsjedničkog hora klasične muzike.
Istaknuta ličnost turske klasične muzike, poznat je po tome što je sačuvao kompozicije iz otomanskog doba i dijelio ih s međunarodnom publikom.
Muzika nije njegova jedina strast. Güntekin, koji sebe smatra kolekcionarom fotografija, proveo je više od 20 godina posjećujući aukcije za prikupljanje knjiga i efemera vezanih za tursku muzičku historiju.
On se prisjeća kako je Beyazitov istorijski Sahaflar Çarşısı nekada bio domaćin odvojenih aukcija za trgovce i ljubitelje knjiga.
„Sahaflar Çarşısı je imao vođu, zvanog sahaflar šeik“, kaže on.
“Kada bi dobio punu kolica knjiga, sortirao bi ih po temama”, objasnio je Güntekin, dodajući da bi šeik potom distribuirao knjige u svaku od radnji na osnovu njihove specijalizacije.
Kako se aukcija u Bilgićevom sahafu bliži kraju, oni sa pobjedničkim ponudama skupljaju svoje predmete i opraštaju se, spremni da se vrate sljedeće sedmice po vrijednije dijelove istorije.
