Sirija i njen predsjednik Bashar al-Assad vratili su se na svjetske naslove posljednjih sedmica, ponovo potaknuvši pažnju na sukob koji je zamršen koliko i razarajući. Nazivanje “komplikovanim” jedva da zagrebe površinu, s obzirom na mnoštvo grupa i nacija koje su uključene. Ipak, ispod složenosti krije se surova realnost: Sirija je tempirana bomba za globalnu sigurnost.
Većina nas se sjeća mučnih slika iz Sirije 2011. godine kada je počeo građanski rat. Ono što je počelo kao mirni protesti protiv Assadovog autoritarnog režima tokom Arapskog proljeća brzo je eskaliralo u brutalni rat. Sirijski sukob je od tada evoluirao u višedimenzionalnu katastrofu koja uključuje Assadovu vladu, pobunjeničke grupe, kurdske snage i ekstremističke organizacije poput ISIS-a. To je također postao proxy rat, s Rusijom i Iranom koji podržavaju Assada, dok SAD, Turska i drugi podržavaju opozicione frakcije. Broj je zapanjujući: masovno raseljavanje, preko pola miliona mrtvih i teška humanitarna kriza.
Assad (AFP preko SANA)
Na vrhuncu građanskog rata, Assad je koristio hemijsko oružje, masovno mučenje i gladovanje protiv svog naroda, uništavajući ljudska prava u Siriji. Prema podacima Ujedinjenih naroda, rat je izazvao oko 470.000 do 610.000 nasilnih smrti, što ga čini drugim najsmrtonosnijim sukobom u 21. stoljeću nakon Drugog rata u Kongu. Do 2017. godine, Assadove snage, osnažene ruskom i iranskom podrškom, povratile su kontrolu nad ključnim gradovima, naizgled zaustavivši zamah rata.
Međutim, nedavni razvoj događaja je razbio ovu krhku ravnotežu. U šokantnom potezu, Hayat Tahrir al-Sham (HTS), naoružana islamistička pobunjenička grupa, zauzela je Assadovu palatu u Alepu. Iako je protivljenje Assadovom režimu često dobrodošlo, HTS-ova džihadistička ideologija i njegove veze s Al-Kaidom izazivaju ozbiljnu zabrinutost. Ova ofanziva je prvi put od početka sukoba 2011. godine da je Asadov režim izgubio kontrolu nad Alepom, razvojem koji bi mogao označiti značajnu prekretnicu.
Assad je obećao da će “slomiti” pobunjenike, ali je njegova pozicija oslabljena. S obzirom da je Rusija skrenula pažnju svojim ratom u Ukrajini i Hezbolah – iranski zastupnik – oslabljen i degradiran od strane Izraela Izraela, Assadove ranjivosti su razotkrivene. U međuvremenu, koalicija koju podržavaju Kurdi i SAD ostvarila je napredak u blizini Alepa, zauzevši dva grada. Ipak, uprkos njihovim vojnim uspjesima, sposobnost koalicije da sruši Asadov režim ostaje neizvjesna.
Implikacije trenutnog haosa u Siriji protežu se daleko izvan njenih granica. Islamistički pobunjenici, Iran i Rusija koriste Siriju kao teren za ekstremizam i geopolitičke ambicije. Islamska Republika Iran iskorištava sukob kako bi učvrstila svoj utjecaj, naoružala Hezbolah i pozicionirala se bliže Izraelu. Za Rusiju, Sirija služi kao poligon za testiranje vojnih strategija. Ova dinamika pretvara Siriju u čvorište za ekstremističke mreže koje predstavljaju prijetnju ne samo regiji već i globalnoj stabilnosti.
Sada više nego ikad, moraju se sklopiti savezi među onima koji razumiju ulog. Izraelci, Kurdi i Iranci – posebno oni koji se protive Islamskoj Republici – trebali bi se ujediniti protiv zajedničkih prijetnji koje predstavlja ova “osovina zla”. Saradnja bi mogla utrti put za sigurniji i stabilniji region.
Sirija nije samo humanitarna katastrofa; to je strateški neuspjeh sa dubokim globalnim posljedicama. Svakim danom kada svijet to ignorira, rizici po međunarodnu stabilnost se množe. Pitanje se više ne odnosi samo na Siriju. Radi se o tome da li smo spremni da se suočimo sa širim posljedicama dopuštanja nestabilnosti Bliskog istoka da preoblikuje svijet.
