Nedavni izvještaji ukazuju na to da Grčka razmišlja o transferu svojih sistema protivvazdušne odbrane S-300 u Jermeniju, što je potez koji naglašava strateško usklađivanje između dvije nacije i nastojanja Jermenije za vojnu modernizaciju u svjetlu njenih sigurnosnih izazova. Prema grčkom novinskom izdanju Enikos, grčka vojska napreduje ka zamjeni ruskih sistema S-300PMU1, Tor-M1 i Osa-AK jedinica protivvazdušne odbrane naprednim zapadnim alternativama, vođena poteškoćama u održavanju uzrokovanim međunarodnim sankcijama Rusiji.
Razmišljanje Grčke o transferu sistema S-300 u Jermeniju naglašava duboko ukorijenjene odnose između dvije nacije. Istorijski gledano, i jedni i drugi su se suočavali s geopolitičkim izazovima susjednih protivnika, njegujući solidarnost tokom godina. Nadalje, čini se da je odluka dio šire saradnje između Grčke i Francuske na jačanju odbrambenih sposobnosti Jermenije.
“Jermeni su dobro upućeni u korištenje sistema ruskog porijekla kao što je S-300, i imaju potrebne rezervne dijelove za održavanje, rješavajući značajan izazov s kojim se suočavaju grčke snage zbog nedostatka rezervnih dijelova nakon rata u Ukrajini”, Enikos zabilježen izvještaj.
Francuska se pojavila kao vodeći zapadni odbrambeni saveznik Jermenije, usklađujući svoje strateške interese s Jerevanom posljednjih godina. Ovo partnerstvo je dodatno učvršćeno kada je grčki ministar odbrane Nikos Dendias posjetio Jermeniju u martu 2024., ponovivši predanost Grčke jačanju vojnih veza. Osim toga, Jermenija je najavila planove za formalizaciju sporazuma o vojno-tehničkoj saradnji sa Grčkom, koji bi pokrivao transfer odbrambene tehnologije i popravku opreme.
Izvještaji također pokazuju da bi Francuska mogla olakšati transfer grčkih S-300 u Jermeniju. Ako se potvrdi, to bi odražavalo širu posvećenost Francuske modernizaciji armenskih oružanih snaga. Naime, Francuska je Armeniji već isporučila samohodne topove CAESAR, oklopna vozila Bastion i radare GM 200.
Jermenija je bila u značajnoj vojnoj modernizaciji od svog poraza u sukobu u Nagorno-Karabahu 2020. protiv Azerbejdžana, koji je pokazao efikasnu upotrebu turskih dronova i drugih naprednih sistema od strane Bakua. To je nagnalo Jerevan da ojača svoju protivvazdušnu odbranu i diverzifikuje izvore naoružanja.
Istorijski oslanjajući se na rusko oružje, Jermenija se suočavala s kašnjenjima i neizvršenim obavezama Moskve usljed zategnutih odnosa. To je dovelo do njenog povlačenja iz Organizacije ugovora o kolektivnoj sigurnosti (ODKB) koju je predvodila Rusija i okretanja ka alternativnim dobavljačima, uključujući Francusku i Indiju.
- Rakete zemlja-vazduh Akash (SAM) iz Indije: Sistem kratkog dometa sposoban da uđe u borbene avione, bespilotne letelice i helikoptere u dometu od 25 kilometara, sa brzim odgovorom i otpornošću na ometanje.
- Sistemi za lansiranje višecevnih raketa Pinaka (MBRLS): Uporedivo sa američkim HIMARS-om, Pinaka pruža mogućnost bombardovanja područja sa dometom od 38 kilometara.
- Napredni sistemi vučenih artiljerijskih topova (ATAGS): Isporučeno šest jedinica s potencijalnim planovima za 84 dodatne jedinice koje će zamijeniti artiljeriju iz sovjetske ere.
- Sistemi protiv bespilotnih letelica: ključna sposobnost za suprotstavljanje oslanjanju Azerbejdžana na bespilotne letelice.
Jermenija već ima nekoliko jedinica S-300, što potencijalnu akviziciju od Grčke čini besprekornim dodatkom njenom arsenalu. Mogućnosti dugog dometa S-300 dopunjavale bi Akash SAM sisteme kratkog dometa, stvarajući slojevitu mrežu protivvazdušne odbrane.
Ako se prebace, ovi sistemi bi mogli igrati ključnu ulogu u neutralizaciji zračnih prijetnji, uključujući napredne dronove i borbene avione, čime bi se riješila ključna ranjivost izložena tokom sukoba 2020. Međutim, takav potez mogao bi pogoršati regionalne tenzije.
Izgledi da Jermenija nabavi dodatne S-300 sisteme vjerovatno će izazvati snažno protivljenje Azerbejdžana. Baku je optužio Jerevan za učešće u gomilanju naoružanja koje ugrožava regionalnu stabilnost. Kontinuirane tenzije duž granice između Armenije i Azerbejdžana i neriješeni sporovi oko Nagorno-Karabaha dodaju nestabilnu dimenziju ovom razvoju događaja.
Štaviše, bliske veze Azerbejdžana sa Turskom i Izraelom — oba glavna dobavljača najsavremenije vojne tehnologije — mogle bi dovesti do protivtežne trke u naoružanju u regionu. Geopolitička šahovska tabla koja uključuje Jermeniju, Azerbejdžan i njihove saveznike, uključujući Tursku, Rusiju i zapadne zemlje, mogla bi dodatno zakomplicirati mirovne napore.
Odluka Grčke da razmotri transfer svojih sistema S-300 u Jermeniju dolazi usred njenih sopstvenih napora da remontuje svoje sisteme protivvazdušne odbrane. U početku se spekulisalo da Grčka razmatra mogućnost slanja ovih sistema u Ukrajinu, koja je operativno upoznata sa S-300. Međutim, Grčka se uzdržala, navodeći potencijalna kršenja sporazuma s Rusijom i upozorenja Moskve.
Umesto toga, čini se da je Jermenija, istorijski saveznik sa operativnim iskustvom u korišćenju ruskih sistema, prikladniji primalac. Taj potez omogućava Grčkoj da se pridruži svojim saveznicima iz NATO-a i EU smanjenjem ovisnosti o opremi ruskog porijekla, dok istovremeno jača veze sa Jermenijom i Francuskom.
Podrška Francuske Jermeniji je podržana dugogodišnjim odnosom, djelimično vođen njenom značajnom jermenskom dijasporom. Pariz je dosljedno zauzimao proarmenski stav, uključujući rano priznanje genocida nad Jermenima i nedavne obaveze u vojnoj pomoći.
Artiljerija CAESAR, vozila Bastion i radari GM 200 koje je isporučila Francuska, jasni su pokazatelji odlučnosti Pariza da poboljša vojnu otpornost Jermenije. Potencijalni transfer S-300 u skladu je sa širom francuskom strategijom podrške Jermeniji protiv pretnji koje se uočava, posebno iz Azerbejdžana i Turske.
Uprkos potencijalnim koristima za Jermeniju, transfer sistema S-300 ostaje nepotvrđen. Grčka nije dala zvaničnu najavu, a odluka bi mogla da se nađe pod nadzorom međunarodnih aktera, posebno Rusije, koja takve transfere smatra kršenjem svojih sporazuma. Osim toga, ovo bi moglo zakomplikovati odnose Grčke sa članicama NATO-a poput Turske, s obzirom na njeno strateško partnerstvo sa Azerbejdžanom.
Za Jermeniju, integracija novih sistema različitih dobavljača predstavlja logističke i operativne izazove. Osiguravanje interoperabilnosti između ruske, indijske i zapadne opreme zahtijevat će značajna ulaganja u obuku i infrastrukturu.
